Coronavirus (Covid-19)’un Turizm ve Tatil Rezervasyonlarına Etkisi
Coronavirus (Covid-19)’un pandemi olarak ilan edilmesiyle birlikte Türkiye’de ve dünyada turizm sektöründe tam anlamıyla bir kaos hüküm sürüyor. Tüketicilerin önceden aldıkları turları iptal etmek için tur şirketlerine başvurdukları ve önümüzdeki turizm sezonu için yeni taleplerin neredeyse hiç gelmediği bildiriliyor. Otellerde alınan önlemlerin yetersiz kalmasıyla tesis kapatma kararları alınmaya başlandı. Bu kapsamda ilk adımı Hilton atmış ve Çin’deki otellerini kapatmıştı. Diğer otel zincirlerinin de Türkiye dahil çeşitli ülkelerde otellerini kapatma yoluna gideceği tahmin ediliyor.
Coronavirus (Covid-19)’un pandemi olarak ilan edilmesiyle birlikte Türkiye’de ve dünyada turizm sektöründe tam anlamıyla bir kaos hüküm sürüyor. Tüketicilerin önceden aldıkları turları iptal etmek için tur şirketlerine başvurdukları ve önümüzdeki turizm sezonu için yeni taleplerin neredeyse hiç gelmediği bildiriliyor. Otellerde alınan önlemlerin yetersiz kalmasıyla tesis kapatma kararları alınmaya başlandı. Bu kapsamda ilk adımı Hilton atmış ve Çin’deki otellerini kapatmıştı. Diğer otel zincirlerinin de Türkiye dahil çeşitli ülkelerde otellerini kapatma yoluna gideceği tahmin ediliyor.
Türkiye’de turizmciler, tüketicilerden gelen iptal taleplerinin çok sayıda olması sebebiyle çareyi ertelemekte buldu. Yaz mevsimine kadar pandeminin etkisinin azalmasını bekleyen acenteler, önceliği tatiline bir ay kalan tüketicilere tanıdıklarını belirterek, ileri tarihli satın almaları yapan tüketicilerinin beklemesini talep ediyor. Bazı tur operatörleri de yine yaklaşık 1 yıl önce otel, uçak gibi anlaşmaları yaptıklarını belirterek Resmî Gazetede yayımlanan Hava Yolları Yönetmeliği’nde yapılan düzenlemeler doğrultusunda iadeleri uçuş yasakları kalktıktan iki ay sonra ödeyebileceklerini belirtiyor.
Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Başkanı Firuz Bağlıkaya, tüketicilerin tatile bir ay kala da 1 gün kala da para iadesi alabileceğini belirterek, ‘tatilini iptal etme ertele’ çağrısı yaparak Hava yollarının belli destinasyonlara, otellerinse belli bir kapasiteye kadar sabit fiyat uygulaması yapabileceği, acentelerin de bunu paket haline getirerek minimum giderleri kadar bir masraf üstüne ekleyerek satma konusunda çalışmalar yaptıklarını belirtti.
Hukuki yönü
Bazı hukukçular tüketicinin pandemi ilanı sebebiyle önceden aldığı turu iptal edebileceğini ve ödediği parayı iade alabileceğini söylerken, bazı hukukçular ise tam aksini savunarak pandemi kararının mücbir sebep sayılamayacağını iddia ediyor.
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy otellere gönderdiği yazı ile bu tartışmalara son noktayı koyarak; korona virüs salgınının, konaklama tesislerinin sezon açılışını ertelemeleri veya işletme faaliyetlerine ara vermeleri, uçuş yasakları, ülkeye giriş ve çıkışların sınırlandırılması gibi uygulamaların ‘Mücbir Sebep’ kapsamında olduğunu belirtti. Böylelikle tüketiciler açısından rezervasyonları iptal hakkı doğabileceği gibi, tur operatörleri/seyahat acenteleri ile konaklama tesisleri arasında yapılan sözleşme/rezervasyonların iptali ve bu kapsamda yapılmış olan ön ödemelerin iadesi gündeme gelebilecek.
Paket Tur Sözleşmesi Yönetmeliği’nin, “Sözleşmenin Feshi” başlıklı 16. maddesinde:“Katılımcının gerekli tüm özeni göstermesine rağmen öngöremediği ve engelleyemediği bir durum veya mücbir sebep nedeniyle paket turun başlamasına 30 günden daha az bir süre kala fesih bildiriminde bulunması halinde, ödenmesi zorunlu vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülüklerden doğan masraflar ile üçüncü kişilere ödenip belgelendirilebilen ve iadesi mümkün olmayan bedeller hariç olmak üzere, herhangi bir kesinti yapılmaksızın katılımcının ödemiş olduğu bedel kendisine iade edilir.” ifadeleri yer alıyor. Ancak son dönemde acentelerin yaşadığı sorunlar göz önünde bulundurularak, tatilcilere tur operatörlerinin yapacağı iadelerin, tatilin satın alındığı yere (destinasyon) uçuşların başlamasından 2 ay 14 gün (74 gün) sonra yapılacağına ilişkin yeni bir düzenleme getirildi.
Dünyada alınan önlemler
Coronavirus (Covid-19)’un mücbir sebep sayılması ile birlikte turizm sektörü ve yanında taşıdığı tüm sektörlerin ağır darbeler alacağının farkında olan turizmin dünya üstündeki ana aktörleri, devlet desteğini de yanlarına alarak çok sayıda önlem almaya başladı. Avrupa Birliğinin ve devletlerin ortak kararına göre Almanya, Fransa, Belçika, İtalya, Hollanda ve Yunanistan’daki tur operatörleri, tatil paketi almış olan müşterilerin rezervasyonlarının iptal değil başka bir tarihe ve destinasyona ötelemek üzere kupon vermeye başladılar.
Bu şekilde tur şirketlerinin, mevcut rezervasyonları iptal etmek yerine, rezervasyonları Coronavirus (Covid-19)’un salgını sonrasına erteleyebileceği belirtiliyor. Fransa’da, mevcut rezervasyonların Coronavirus salgını sonrasına yapılmasına olanak sağlayan, 18 ay içinde rezervasyon yapılmaması durumunda ise para iadesini zorunlu kılan kuponlar dağıtılıyor.
Bu önlemlerle turizm işletmeleri, müşterinin turizm sektörüne olan güvenini korumasını sağladığı gibi tur operatörlerinin rezervasyon yapmış olan mevcut müşteri portföyünü kaybetmesini de önlemiş oldu. Böylece zaten zor durumda olan tur operatörleri ve otellerin daha kötü duruma düşmesi engellenerek durumunu koruması sağlanmış oldu.
Türkiye’de alınan önlemler
Dünyada Coronavirus (Covid-19) salgını nedeniyle rezervasyon ve biletlerin iadesi yerine ertelenmesi şeklinde düzenleme hızla yayılırken, Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy rezervasyonların iptali yöntemini uygulamaya soktu. Bakan, iptal yöntemi ile seyahat acenteleri, tur operatörleri ve otellerin yaşayacağı sıkıntıyı, otellere bankalardan kredi sağlanması ile aştıklarını savundu. Sektörün konaklama kesimi ise Bakanın imzasıyla yayınlanan bu genelge ile yerli ve yabancı tur operatörlerinin kendi üzerlerine salındığını düşünüyor.
Tüketici açısından sonuçları
Kültür ve Turizm Bakanlığı mücbir sebep kapsamında tatil sözleşmeleri ve rezervasyonlarının iptal edilmesinin önünü açtı.
Yukarıda bahsi geçen yönetmelikte yapılan değişiklik neticesinde, tatilcilerin iptal talep etmesi halinde tur operatörlerine yaptıkları ödemeleri iade alabilecek. İadeler, havayolu firmasının o noktaya uçuşu başlatmasından 2 ay 14 gün (74 gün) sonra yapılacak.
Bu durumda örneğin; Kapadokya için tur satın aldınız ama Nevşehir’e uçuşlar ertelendi. Uçuşlar 1 Haziran’da başlarsa iadeniz, 74 günlük sürenin ardından 14 Ağustos’ta yapılacak. Arzu ederseniz tatil iadesi yerine erteleme sağlanacak.
Seyahat sigortası şirketleri, standart seyahat sigortasının Coronavirus (Covid-19)’u kapsamadığını ifade ederek, daha fazla esneklik sunan “herhangi bir nedenle iptal etme olanağı” sunan sigortaların satın alınmasını öneriyor.
Turizm işletmeleri açısından sonuçları
Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanlığınca rezervasyonların iptali yönteminin uygulamaya sokulmasıyla; iptal edilen rezervasyonlar dışında halen oldukça yoğun rezervasyonları olduğu halde yurtiçi ve yurtdışı tüm operatörler, ödedikleri erken rezervasyon avanslarının tamamını bakanlığın bu yaklaşımından dolayı otellerden geri alma talebinde bulunmaya başladı.
Bakanlıkça iptal edilen sözleşmeler nedeniyle yapılacak ön ödemelerin iadesi taleplerinin de konaklama tesislerini finansal açıdan zorlayacağı öngörülerek ön ödemelerin iadesinde kullanılmak üzere, konaklama tesislerine finansman desteği sağlanmasını hedefleyen bir kredi paketi üzerinde kamu bankalarıyla mutabakata varıldığı ve işletmelere altı ay vadeli kredi sağlanacağı bildirildi. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın web sayfasında, daha önce 13 Nisan 2020 olarak ilan edilen Erken Rezervasyon Avansları Geri Ödeme Finansmanına ilişkin kredi başvuruları 27 Nisan 2020 tarihi mesai bitimine kadar uzatıldı. 6 ay vadeli kredi için başvurular Kültür ve Turizm Bakanlığı üzerinden kamu bankalarına yapılacak.
Krediden kimler, nasıl faydalanacak?
Krediden, Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan turizm işletmesi belgeli veya kısmi turizm işletmesi belgeli olan konaklama tesisleri kredibiliteleri oranında yararlanabilecek.
Kredi, 27 Mart 2020 tarihinden önce, tur operatörleri ve seyahat acenteleri tarafından konaklama tesislerine 2020 yaz sezonu rezervasyonları için yapılmış olan ön ödemelerin iadesinin finansmanında kullanılacak.
Coronavirus (Covid-19) sonrası beklenti ve tahminler
Dünya Bankasının Verilerine göre pandemi salgını sonrasında en çok darbe alacak sektörün Turizm ve Seyahat sektörü olacağı belirtildi.
İnsanların ekonomik olarak tatile fazla bütçe ayırabilecek güçte olmayacağı, insanların seyahat etme konusunda tedirginlik yaşayacakları tahmin ediliyor. Tespitlere göre ülkelerarası seyahatlerden ziyade insanların yurtiçinde seyahat edecekleri öngörülüyor.
Bakan Ersoy’un, Ramazan Bayramı itibariyle iç pazarın hareketleneceği ve turizm sezonunun açılacağını ifade etmesi üzerine tur operatörleri iç turizme yönelik paket hazırlığı yapmaya başladı, fakat erken rezervasyon iptalleri ve halihazırda iptal edilmemiş iç turizm avanslarının geri ödenmesi sonucu turizm işletmelerinin olumsuz yönde etkileneceği belirtiliyor. Rezervasyonu olan mevcut müşterilerin, ödenmiş avanslarını geri ödeyecek olan işletmeler mevcut rezervasyonlarını kaybedecek.
Kültür ve Turizm Bakanlığınca verilecek kredi ile oteller tur operatörlerine avanslarını geri öderken üzerine bir de faiz gideri ödeyecek. Önümüzdeki 6 ay içinde turizm geliri istenilen düzeyde olmaz ise otellerin aldıkları banka kredilerini ve faizlerini ödemekte zorlanacakları, 2020’ye ait rezervasyon birikimlerinin tamamını iptal eden otellerin salgın geçtiğinde tekrar toparlanmasının uzun zaman alacağı tahmin ediliyor.