Serbest Bölge Nedir? (FreeZone)
Serbest bölge yatırım fırsatı açısından oldukça önemli bir konudur. Serbest bölge; ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerlerdir.
Türkiye’de Serbest Bölgeler Nerelerdedir?
Türkiye’de toplam 18 adet Serbest Bölge bulunmaktadır. Bu bölgelerden bazılarında her sektörden şirket çalışma alanı bulabilirken bazılarında ise özel ihtisas alanlarındaki şirketler çalışma alanı bulabilmektedir.
Serbest Bölgede Faaliyet Göstermek İçin Başvuru Aşamaları Nelerdir?
Türkiye’de Serbest Bölgelerde faaliyet gösterebilmek için usulüne uygun başvuru ile Faaliyet Ruhsatı yahut Depo Kullanma Belgesi alınması gereklidir. Müracaat aşamasında;
- Faaliyet Ruhsatı Müracaat formu doldurulur,
- Proje faaliyet raporu hazırlanır,
- İmza sahibinin yetki belgesi ve imza beyannamesi ile sirküleri eklenir,
- Ticaret Sicil Gazetesi ve Oda kaydı (yabancılar için kendi ülkelerindeki kayıtlar) eklenir,
- Firmanın son 3 yıla ilişkin bilançosu, kar ve zarar cetveli eklenir,
- 5.000$ müracaat harcı ödenir ve
- Üst dilekçe ile Serbest Bölge Müdürlüğüne başvuruda bulunulur.
Serbest bölgelerin amaçları nedir?
➢ İhracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek
➢ Doğrudan yabancı yatırımları hızlandırmak
➢ Teknoloji girişini hızlandırmak
➢ İşletmeleri ihracata yönlendirmek
➢ Uluslararası ticareti geliştirmek
Serbest bölgelerde çalışma esasları nasıldır?
Serbest bölge çalışanı kurum ve kişiler Türkiye Cumhuriyeti çalışma mevzuatı hükümlerine tabidir. Bölgede çalışacak olan yabancı personel için Yabancı Personel Çalışma Belgesi alınmalıdır.
Serbest bölge faaliyetlerinde hangi para birimi kullanılır?
Serbest bölge faaliyetlerinde her türlü ödeme dövizle yapılır. Ancak ödemelerin Türk Lirası ile yapılması kararlaştırılabilir. Ancak, bölgede yatırım sırasındaki mal ve hizmet bedelleri ile işçi ücretleri ve kiralar Türk lirası üzerinden ödenebilir.
Serbest bölgedeki faaliyetler durdurulabilir mi?
Kullanıcının; faaliyetlerinin zarar verici nitelikte olması durumunda yapılacak uyarıya uymaması veya zararı tazmin etmemesi, kira ve satış sözleşmesi hükümlerine uymaması, bölge düzenini bozmaya yönelik faaliyette bulunması, beyan ve taahhüt ettiği hususlardaki değişiklikleri bildirmemesi gibi hallerde kullanıcının serbest bölgeden mal çıkışlarına ilişkin serbest bölge işlem formları 3 ay süreyle işleme konulmamaktadır.
Serbest bölgeden Türkiye’nin diğer yerlerine yapılan ticaret, dış ticaret rejimine tabi midir?
Bölgeden Türkiye’nin diğer yerlerine yapılan ticaret, dış ticaret rejimine tabidir. Bunula birlikte Türkiye’den bölgeye sevk edilen mallar da bu rejime tabidir. Bir parti olarak toplam fatura bedeli 5.000 ABD doları veya karşılığı Türk lirasını geçmemek üzere Bölge Müdürlüğü onayı ile bölgeye getirilen, Türkiye çıkışlı, doğrudan bir üretimin girdisi olmaksızın, serbest bölgelerde tüketilmek veya kullanılmak üzere gönderilen bazı mallar, isteğe bağlı olarak ihracat işlemine tabi tutulmayabilir.
Serbest bölgelerdeki işçi-işveren ilişkileri hakkında bilinmesi gerekenler nelerdir?
Kullanıcıların Bölge faaliyetleri, Çalışma Mevzuatı hükümleri çerçevesinde asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurularak yürütülebilir. Alt işverenin kullanıcı olması şartı aranmaz. Kullanıcı olmayan alt işveren ve çalışanlarının da Bölgenin çalışma ve güvenlik esaslarına uyması gerekir.
Serbest Bölge Faaliyetleri Sonrası Yatırımcının Yaptığı Üstyapılara Ne Olur?
Hazine arazisi üzerinde kurulan serbest bölgelerde, yatırımcılar tarafından yapılan üstyapılar, kullanım süresi sonunda Hazine’ye devredilmektedir. Bu süre içinde, Genel Müdürlük tarafından onaylanan başka bir gerçek veya tüzel kişiye devir de mümkündür. Özel arazi üzerine inşa edilen serbest bölgelerde ise, yatırımcıların mülkiyetindeki taşınmazlar, Genel Müdürlük tarafından uygun görülen gerçek veya tüzel kişilere satılabilir veya kiralanabilir.
B. Serbest Bölgelerin Avantajları Nedir?
Serbest bölge faaliyetleri hangi vergilerden muaf tutulurlar?
- Gümrük vergisi ve aynı tür diğer vergilerden % 100 muafiyet.
Faaliyet sahibi, serbest bölgeye giren mallar için gümrük vergisi ödemek zorunda değildir.
- İmalat şirketleri için kurumlar vergisinden % 100 muafiyet.
Üretim konulu Faaliyet Ruhsatı kapsamında faaliyet gösteren serbest bölge kullanıcılarının imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançları, Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliğinin gerçekleşeceği yılın vergileme dönemi sonuna kadar Gelir veya Kurumlar Vergisinden istisnadır.
- KDV ve özel tüketim vergisinden % 100 muafiyet.
Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 11 ve 12’nci maddelerine istinaden Türkiye’den serbest bölgeye satılan mallar ihracat rejimine tabi olup KDV’den istisnadır. Yine Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 16’ncı maddesi uyarınca serbest bölge hükümlerinin uygulandığı malların teslimi de katma değer vergisinden istisnadır.
Bununla birlikte serbest bölge hükümlerinin uygulandığı mallar ÖTV’den de istisnadır. Genel olarak bu mallar, yurtdışından serbest bölgeye getirilen mallar ve serbest bölge içerisinde veya bir serbest bölgeden diğer bir serbest bölgeye teslim edilen mallardır.
- Düzenlenecek evraklara uygulanan damga vergisinden %100 muafiyet.
3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununa göre kurulan serbest bölgede faaliyet gösteren firmaların bu bölgede gerçekleştirdikleri faaliyetlerle ilgili olarak yapılan işlemlerinin ve düzenlenen kağıtlarının harçlardan ve damga vergisinden istisna tutulması amaçlanmıştır.
- Yüksek katma değer, AR-GE odaklı ve ileri teknoloji üretimini teşvik etmek amacıyla başlatılan İhtisas Serbest Bölgeleri projesi çerçevesinde, 2635 sayılı İhtisas Serbest Bölgelerinde Sağlanacak Destekler Hakkında Karar ile aşağıdaki destekler sunulmaktadır:
- İstihdam desteği: En fazla 10 nitelikli personelin aylık brüt ücretlerinin %50’si oranında, personel başına aylık en fazla 1.250 ABD doları, yıllık toplamda ise en fazla 15.000 ABD Doları kadar destek sağlanmaktadır.
Kira desteği: Arazi ve binalara yönelik kira harcamaları %50 oranında desteklenmekte olup, yıllık olarak en fazla 75.000 ABD Doları kadar destek verilmektedir.
- Emlak vergisinden %100 muafiyet.
7013 sayılı kanunda yapılan düzenlemeler, işletmelerin yatırım maliyetlerinin azaltılması amacıyla organize sanayi bölgeleri, serbest bölgeler, endüstri bölgeleri, teknoloji geliştirme bölgeleri ve sanayi sitelerinde yer alan binaların daimî olarak emlak vergisinden muaf tutulduğu belirtiliyor.
- Çalışan maaşı üzerinden alınan gelir vergisinden %100 muafiyet (serbest bölgelerde ürettiği ürünlerin FOB bedelinin en az %85’ini ihraç eden şirketler için).
Serbest bölgelerde faaliyette bulunan mükellefler tarafından bölgelerde üretilen ürünlerin toplam FOB bedelinin yani üretilen mallardan satışı yapılanların satış tutarı toplamının satılan ürün miktarına bölünmesiyle elde edilen tutarın en az %85’inin yurt dışına ihraç edilmesi kaydıyla, istihdam edilen personele ödenen ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir.
- Kar transferinde ayrıcalık
Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler, herhangi bir izne tabi olmaksızın istenilen şekilde yurt dışına veya Türkiye’ye transfer edilebilir.
- Yatırımcılarım malları serbest bölgede süre sınırı olmaksızın kalabilir.
- Serbest bölgeler özellikle ihracata dönük üretim yapan firmalara, ara malı
ve hammadde temininde, dünya fiyatları ve şartları ile kesintisiz tedarik imkânları sunmaktadır.
Serbest Bölge Faaliyetlerinden Elde Edilen Kar Yurt Dışına Aktarılabilir Mi?
Bölgeye döviz olarak getirdikleri nakdi, ayni ve gayrimaddi haklarla ilgili sermayelerini ve bunlardan elde ettikleri her türlü kazanç ve iratlarını satış ve/veya tasfiye bedellerini, istediklerinde Türkiye’nin diğer kesimlerine ve yurtdışına transfer etmekte serbesttirler. Ancak bu kişiler, transfer edecekleri kıymetleri Bölge Müdürlüğüne bildirmekle ve bu kıymetlerin kendilerine aidiyetlerini tevsik etmekle yükümlüdürler.
Serbest bölgelere ilişkin teşvikler hakkında bilinmesi gerekenler nelerdir?
Serbest bölge faaliyetlerinin çeşitli vergilerden muaf tutulmasıyla beraber bu faaliyetlerde KDV’siz ucuz enerji kullanımı, malların tutulmasında süre sınırlaması olmaması, Türkiye’ye yönelik mal satışında herhangi bir kısıtlama uygulanmaması ve elde edilen karın serbestçe transfer edilmesi gibi avantajlarla teşvik sağlanmaktadır.
Serbest bölgelerde teşvik ve avantajlardan kimler yararlanırlar?
Serbest bölgede sağlanan teşvik ve avantajlardan yerli ve yabancı bütün firmalar eşit olarak yararlanırlar. Bu uygulama eşitlik prensibi olarak geçmektedir.
C.Serbest Bölgeler İçin Ruhsat Ve Evrak Bilgileri
Serbest bölge faaliyet ruhsatının geçerlilik süresi ne kadardır?
Serbest bölge faaliyet ruhdatının geçerlilik süresi üretim faaliyetlerinde yatırımcılar için 45 yıl, kiracılar için 20 yıl; alım-satım faaliyetlerinde yatırımcılar için 30 yıl, kiracılar için 15 yıldır.
Serbest Bölge Faaliyet Ruhsatının Süresi Uzatılır mı?
Serbest bölge faaliyet ruhsatlarında süre uzatma gibi bir uygulama bulunmamaktadır. Bununla birlikte faaliyetlerini ara vermeden devam ettirmek isteyen kullanıcıların ruhsatlarının süresi dolmadan müracaatta bulunmaları üzerine yeni bir faaliyet raporu düzenlenebilmektedir.
Yurtdışına yerleşik firmalardan serbest bölgede faaliyet göstermek için hangi belgeler istenir?
Kendi ülkelerinde ticaret sicil kaydı bulunan firmalar Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü’ne sicil kaydını ibraz etmek suretiyle müracaatta bulunabilirler. Alacakları faaliyet ruhsatı ise yalnızca serbest bölge sınırları içerisinde faaliyetlerine izin vermektedir
Faaliyet Ruhsatı Müracaatında Dikkate Alınan Kriterler Nelerdir?
- Faaliyet üretim faaliyeti niteliğinde ve çoğunlukla ihracata yönelik olması esastır.
- Müracaat konusu faaliyetin insan ve toplum sağlığını tehdit edici mahiyette olmaması ve genel müdürlükçe belirlenecek hassas ürünleri kapsamaması
- Faaliyetin istihdam yaratacak nitelikte olması
- Bölgenin fiziki ve altyapı imkanlarının söz konusu faaliyete uygun olması.